Liveblog afgesloten
Lees in dit liveblog alles terug over de eerste zittingsdag van het hoger beroep van Willem Holleeder
Voorzitter sluit zitting
De voorzitter van het gerechtshof sluit de zitting af. Op 8 juli om 10 uur maakt het hof de beslissingen bekend. Holleeder hoeft daar niet bij te zijn, zegt hij. "Al zijn de broodjes hier wel lekker. Maar nee, dan moet iedereen me weer heen en weer rijden enkel voor die beslissingen. Het is ook nog coronatijd."
De zitting zal daarom in het 'gewone' gerechtshof zijn, aan het Amsterdamse IJdok. Op 22 september vanaf 9.30 uur zal er weer een openbare zitting zijn. De voorzitter, tegen Holleeder: "Dan weet u dat."
Laatste woord Willem Holleeder
Willem Holleeder krijgt het laatste woord. "Niets ten nadele van de advocaten-generaal, meneer Plooij en meneer Stempher, maar nadat Cor (van Hout) was neergeschoten in de Deurloostraat, is vanuit het Openbaar Ministerie jarenlang gezegd dat de camerabeelden daarvan waren vernietigd. Tot ze een verdachte hadden, toen bleken die beelden er ineens toch te zijn. Die administratie van Willem Endstra is zó interessant, dat gaan ze echt niet zomaar vernietigen. Het moet nog ergens zijn. Justitie heeft Endstra al in verschillende zaken willen vervolgen, maar hij heeft altijd lopen liegen. Wat van belang is in deze zaak: mensen kunnen dingen verklaren, maar van belang is: wie verklaart wat, en waarom verklaren ze dat. Wie zijn die mensen? Wie waren John Mieremet en (Sam) Klepper? Wie was Willem Endstra? Dat er niet is getapt, kan ik me niet voorstellen."
OM laat gerechtshof beslissen of er meer onderzoek naar administratie Endstra moet komen
De hofvoorzitter geeft de aanklagers nog de kans te reageren. Lars Stempher zegt niet alles te willen herhalen wat eerder al is gezegd over een eventueel (gedwongen) onderzoek naar de psyche van getuige Astrid Holleeder. "Maar wat ik wel wil herhalen: een medische diagnose kan alleen gesteld worden door medisch specialisten, daar moeten wij ons als juristen niet aan wagen. Zonder een dergelijk onderzoek moeten wij geen conclusies willen trekken."
Aanklager Plooij laat het aan het gerechtshof over te besluiten of er alsnog meer helderheid moet komen naar de gang van zaken rond de deels vernietigde digitale administratie van Willem Endstra. Hij wijst er op dat rechters in andere zaken tot nu toe steeds hebben geoordeeld dat er geen noodzaak was tot nader onderzoek naar die administratie. Daarom werd niet eerder bekend dat die administratie niet meer (geheel) beschikbaar is. Als het hof het noodzakelijk is, wil Plooij wel laten nagaan of ergens nog meer uit de administratie van Endstra is te vinden dan het deel dat nog beschikbaar is uit de onderzoeken naar witwasser Jan-Dirk Paarlberg. Hij denkt dat verder niets relevants is te vinden over die stukken.
Gerechtshof wil weten hoe zus Astrid haar psyche onderzocht zou moeten worden
Het gerechtshof wil van advocaat Sander Janssen weten 'welke route in het recht' zou moeten leiden tot een gedwongen verhoor van getuige Astrid Holleeder, om te bezien of ze een posttraumatische stresstoornis heeft die haar verklaringen heeft beïnvloed.
Janssen erkent dat hij ook niet inziet hoe Astrid Holleeder tot een onderzoek naar haar psyche is te dwingen. Maar ze geeft in (één van) haar twee boeken zelf toe dat haar herinneringen door haar langdurige traumatische ervaringen kan zijn vervormd en verkleurd, memoreert Janssen.
"Deze getuige is allesbepalend geweest voor de rechtbank. U als hof moet uw oordeel opnieuw geven," zegt Janssen. "Ik geef u in overweging te zoeken naar mogelijkheden de getuige door een gedragsdeskundige te laten onderzoeken als ze dat wil. Anders blijf ik bij mijn verzoek een deskundige over deze kwestie te horen over de mogelijke gevolgen van een posttraumatische stressstoornis voor haar verklaringen."
Janssen blijft er bij dat hij de overeenkomst moet kunnen inzien die Astrid en Sonja Holleeder met het Openbaar Ministerie sloten om een ruzie te beëindigen waarin ze waren gestopt met verklaren. "Ik hoor nog steeds niet wat er nou op tegen zou zijn ons inzage te geven in die afspraken. Als het OM of de belastingdienst of wie ook iets heeft beloofd dat de zussen weer over de streep heeft getrokken, kan dat relevant zijn."
Het wil er bij advocaat Janssen niet in dat geen onderzoek is gedaan naar 'de verhoudingen' tussen John Mieremet en vastgoedmagnaat Willem Endstra, of dat nou een formeel onderzoek was naar afpersing of niet. Mieremet had zelf in 2002 in De Telegraaf verteld dat ook hijzelf had belegd bij Endstra als 'bankier van de onderwereld' en hij had zelf verteld dat hij met een pistool Endstra's kantoor was binnengegaan om zijn ingelegde miljoenen terug te eisen.
Janssen wil zelf kunnen beoordelen of 'alle relevante informatie' uit de administratie van Willem Endstra is ingebracht, zoals de advocaten-generaal stellen. "Ik moet als verdediging zelf die afweging kunnen maken omdat wij anders kijken naar de zaak, vanuit een ander perspectief. Dat is het hele systeem. Als het Openbaar Ministerie altijd uit zichzelf alles goed zou doen, waren wij als advocaten niet nodig."
Daarom vraagt Janssen opnieuw hoe het nou is gegaan met Endstra's administratie. "Ik heb toch nog wel een sprankje hoop dat het ergens in een kluis moet liggen."
Aanklagers willen geen 'gedragskundige rapportage' over zus Astrid
'De vrijwel ongebreidelde ruimte' die Holleeder en zijn advocaten willen voor nader onderzoek en nieuwe getuigenverhoren in hoger beroep, gaat de aanklagers te ver. Ze willen dat de meeste getuigen waarom de verdediging (weer) vraagt, achter gesloten deuren bij de onderzoeksrechter worden verhoord, de 'raadsheer-commissaris'. Wel wil ook het Openbaar Ministerie de kroongetuigen Peter la Serpe en Fred Ros op de zitting laten verhoren door het gerechtshof zelf, plus de cruciale getuigen zoals de zussen Astrid en Sonja Holleeder, en ex Sandra den Hartog.
Aanklager Plooij wil geen 'fishing expeditions' in oude dossiers en met het beluisteren van steeds meet geluidsopnames van verhoren. Nogal wat verzoeken 'moeten als niet noodzakelijk worden afgewezen'.
De belangrijkste delen van de digitale administratie van Endstra zijn volgens Plooij niet vernietigd, anders dan de verdediging van Holleeder stelt. Het relevante deel, uit het onderzoek naar witwasser Jan-Dirk Paarlberg, zal ter kennisname worden ingebracht. Inderdaad zat Endstra's administratie 'onontwarbaar vol' met informatie over notarissen en andere 'geheimhouders', dus is het volgens Plooij logisch dat die informatie is gewist na het debacle in het proces Acroniem tegen de Hells Angels: toen de rechtbank die hele zaak van tafel had geveegd omdat het Openbaar Ministerie in die zaak gesprekken tussen 'geheimhouders' (advocaten in dat geval) en verdachten niet waren vernietigd.
Een dossier over een onderzoek naar 'afpersing van Willem Endstra door John Mieremet', waarom de verdediging vraagt, bestaat niet. Er was alleen een onderzoek naar mogelijke afpersing van broer Haico Endstra door Mieremet, ná de liquidatie van Willem Endstra. Plooij: "We zouden het zeker geven als het er was, maar wat de verdediging vraagt, is er dus niet."
Dat zijn oud-misdaadcompagnon Cor van Hout in verschillende onderzoeken vaker 'is getapt' (afgeluisterd) dan justitie tot nu toe heeft ingebracht, zoals Holleeder denkt, kan deels berusten op een misverstand, zegt Plooij. Waar eerder de indruk is gewekt dat Van Hout in een onderzoek genaamd 'Kreeft' is afgeluisterd, zoals Holleeder bijvoorbeeld denkt, klopt niet, stelt de advocaat-generaal.
Aanklager Lars Stempher wil dat het verzoek om 'een gedragskundige rapportage' over zus Astrid Holleeder wordt afgewezen. Het zou een grove schending van haar privacy zijn haar tot een onderzoek naar haar psyche te dwingen.
De aanklagers komen hun belofte na het kort te houden: het woord is weer aan de advocaten.
OM is aan het woord
Advocaten-generaal Koos Plooij en Lars Stempher krijgen nu de gelegenheid te reageren op de verzoeken van de advocaten. De hofvoorzitter vraagt ze ook wat te zeggen over 'de omvang van het hoger beroep'.
Aanklager Plooij belooft 'het heel kort te houden'. Zijn stuk beslaat vier pagina's.
"Deze strafzaak kent veel invalshoeken en gezichtspunten. Het gaat om moorden op personen met elk een criminele geschiedenis. Over getuigen en hun reden te spreken," zegt Plooij. "Eindeloos veel getuigen zijn gehoord in talloze onderzoeken waaruit is geput om de waarheid van de jaren 2002 tot 2006 goed te kunnen construeren. Met als doel antwoord te krijgen op de vraag: is alles op de aanklacht wettig en overtuigend bewezen? Het overgrote deel van het bewijs bestaat uit verklaringen van getuigen. Uiteindelijk gaat het om de betrouwbaarheid van de getuigen en de verdachte."
De rechtbank achtte de belastende verklaringen van getuigen betrouwbaar en het relaas van Holleeder niet, memoreert Plooij. "De verdachte is het met dat oordeel fundamenteel oneens."
Holleeders laptop is stukgegaan, waardoor hij in de Extra Beveiligde Inrichting in Vught niet aan zijn zaak kan werken. Plooij: "Er is een nieuwe besteld die nu wordt beveiligd. Dat is echt uniek, geen andere verdachte krijgt zo'n nieuwe laptop. Hij krijgt hem zo snel mogelijk: we denken eerder in dagen dan in weken."
We zijn weer begonnen
Alle partijen zijn weer terug na de lunch. De voorzitter van het gerechtshof heeft nog wat vragen aan de advocaten, over details. Advocaat Sander Janssen maakt het punt dat hij tegenover de rechtbank ook vaak heeft gemaakt: hij wil inzage in de overeenkomst die de zussen Astrid en Sonja Holleeder sloten met het Openbaar Ministerie nadat ze geweigerd hadden nog te verklaren. Op grond van die overeenkomst spraken ze vervolgens toch weer. Maar die overeenkomst bleef geheim en de rechtbank stond dat toe. Janssen: "Ik wil weten wat ze over de streep heeft getrokken, zoals je van kroongetuigen ook wil weten wat in de deal staat die ze met de staat hebben gesloten."
Zitting is geschorst
De rechtbank pauzeert tot 13.00 uur. Daarna krijgen advocaten-generaal Lars Stempher en Koos Plooij het woord om op de verzoeken van de advocaten te reageren.
Vaststellingsovereenkomst over gokhallen op de Wallen
Holleeder krijgt nu de gelegenheid om het stuk toe te lichten dat hij heeft meegenomen. Het gaat om een vaststellingsovereenkomst over de gokhallen op de Wallen die Endstra in 1996 had gekocht van de Heinkenontvoerders. Endstra zette die hallen meteen weer op naam van buitenlandse firma's. Pas in februari 2000 zette Endstra op papier hoe het met die hallen zat. Holleeder vindt het tekenend voor Endstra's werkwijze: "Hij doet alle zaken mondeling en dan gaat-ie dat weer later in constructies zetten en op titels die hem dan goed uitkomen. Zo deed-ie dat altijd."
Wat Holleeder zeggen wil: dat tientallen miljoenen van Endstra via zakenman Jan-Dirk Paarlberg via vage constructies zijn weggesluisd, bewijst niet dat Endstra is afgeperst, maar tekent gewoon zijn vaste manier van doen.